Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

WSPÓŁPRACA SZKOLNEGO DORADCY ZAWODOWEGO Z NAUCZYCIELAMI, WYCHOWAWCAMI

     Wobec wielu problemów młodzieży związanych z wyborami edukacyjno-zawodowymi oraz przejmowaniem odpowiedzialności za kształt własnych decyzji zawodowych koniecznie stało się uruchomienie w systemie oświaty wsparcia psychologiczno-pedagogicznego adresowanego do uczniów szkół podstawowych. Jednym z ogniw tego wsparcia stał się szkolny doradca zawodowy, który stymuluje wybory edukacyjno-zawodowe młodych ludzi[1]. Jego systematyczna, długofalowa i zamierzona działalność umożliwia uczniom podejmowanie racjonalnych decyzji edukacyjno-zawodowych[2].

            Specjaliści podchodzą obecnie do życia zawodowego człowieka jako do procesu uczenia się i rozwoju trwającego całe życie. Takim właśnie wyzwaniom powinien sprostać doradca zawodowy[3]. Obecnie w szkołach poradnictwo zawodowe jest włączone do programów szkolnych. Plan pracy szkolnego doradcy zawodowego funkcjonuje                                w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, w których zatrudniony jest doradca zawodowy w niepełnym wymiarze godzin (wyznaczone godziny na doradztwo zawodowe         w danym roku szkolnym) lub funkcję tę pełni pedagog, psycholog szkolny[4].

     Integralną część Planu Wychowawczego Szkoły, obejmującego działania w kierunku przygotowania uczniów do trafnego i świadomego wyboru szkoły ponadpodstawowej
i zawodu stanowi Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w Szkole (ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru szkoły i zawodu)[5]. Jest on jednym z najważniejszych celów wychowawczych, przygotowujących młodzież do wyborów edukacyjno-zawodowych[6].

     Program powinien określać ogólną charakterystykę Wewnątrzszkolnego Doradztwa Zawodowego z wyszczególnieniem podstawowych pojęć, podstawowych przepisów prawa polskiego i unijnego dotyczących poradnictwa zawodowego, osoby odpowiedzialne za realizację WSDZ w szkole, osoby współuczestniczące, działania szkolnego doradcy zawodowego, jego obszary zadaniowe, cele i zadania. Powinien również określać korzyści wynikające z działalności, czas i miejsce pracy, kwalifikacje oraz plan pracy szkolnego doradcy zawodowego realizowany  w ramach WSDZ na dany rok szkolny[7].

     Pomoc powinna polegać głównie na zdobyciu wiedzy i umiejętności niezbędnych do odnalezienia swojego miejsca na drodze kariery zawodowej. Ważne jest w tym procesie poznanie siebie i własnych predyspozycji zawodowych, zasad rządzących rynkiem pracy, uzyskanie informacji o lokalnym rynku pracy oraz zaplanowanie własnej kariery zawodowej^[8]. Osiągnięcie tych celów wymaga długotrwałej pracy ze strony szkoły, prowadzącej                        w konsekwencji do większej aktywności uczniów, do udziału w procesie ukierunkowanym na wyznaczenie sobie celów życiowych, podejmowania decyzji zawodowych, kształcenia właściwej samooceny. Już w przedszkolu zgodnie z podstawą programową są wdrażane elementy orientacji zawodowej poprzez przekazywanie informacji o świecie pracy i zawodów w formie: wycieczek do zakładów pracy, zabaw tematycznych, urządzanie kącików                     z zawodami, spotkań z przedstawicielami różnych zawodów, poznawanie literatury dziecięcej[9].

     Do niedawna w programach szkolnych nie było miejsca na te zagadnienia. Reforma szkolnictwa sprawiła, że nastąpiły w tym zakresie zmiany, które przyczyniły się do wzrostu zainteresowania sprawami związanymi z podejmowaniem przez młodzież decyzji edukacyjno- zawodowych[10]. W świetle rozporządzenia szkoły mają obowiązek udzielania uczniom pomocy psychologiczno - pedagogicznej w formie zajęć związanych
z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowania kariery zawodowej. Celem tych zajęć jest wspomaganie uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy[11].

     W podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół odnajdujemy również treści, które zobowiązują szkołę do realizacji zadań programowych z zakresu orientacji                           i poradnictwa zawodowego, szczególnie w przedmiotach – wiedza o społeczeństwie, technika i informatyka[12].

     Powoduje to zatem konieczność powstania w szkole takiego systemu poradnictwa zawodowego, który zapewni młodzieży zdobycie zawodów oferowanych przez szkoły oraz wymagań, jakie stawiają one kandydatom. Umożliwi także wykorzystanie posiadanych przez młodzież uzdolnień i talentów w obszarach pracy. Ułatwi to uczniom dostęp do informacji edukacyjnej i zawodowej, poszerzy ich edukacyjne i zawodowe perspektywy, ułatwi wejście na rynek pracy, uświadomi konieczność i możliwość zmian w zaplanowanej karierze zawodowej[13]. Przygotuje młodzież do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia, określi rolę i zadania nauczycieli w ramach rocznego planu działań[14].

     WSDZ opiera się on głównie na współpracy rady pedagogicznej z uczniami i rodzicami. Jest jednym z najważniejszych zadań rady pedagogicznej realizowanej zgodnie ze Statutem Szkoły i stanowi integralną część procesu wychowania w szkołach[15].

            Tak działający system Wewnątrzszkolnego Doradztwa Zawodowego dla różnych przedmiotów kształcenia opisuje zadania rady pedagogicznej, zakres tematyczny pracy
z uczniami szkół podstawowych i różnych typów szkół ponadpodstawowych oraz Centrum Kształcenia Praktycznego i Centrum Kształcenia Ustawicznego, propozycje pracy                      z rodzicami, wskazania do aktywizacji uczniów i tworzenia szkolnej bazy informacyjnej[16]. 

     W  szkole podstawowej obejmuje on działania ukierunkowane na udzielanie profesjonalnej pomocy, polegającej na organizowaniu dla uczniów zajęć warsztatowych, zajęć aktywizujących, udzielaniu pomocy w wyborze i selekcji informacji dotyczących edukacji           i rynku pracy, zgodnie z planowanym przez nich kierunkiem rozwoju zawodowego[17].

     Uczniowie poznają siebie, poznają zawody, podejmują wstępne decyzje. Prowadzona jest indywidualna praca z uczniami, którzy mogą mieć problemy z wyborem szkoły i zawodu.          W klasach starszych uczniowie są przygotowywani do samodzielności w trudnych sytuacjach życiowych: egzaminy, poszukiwanie pracy, mobilność zawodowa[18].

     Ważna jest również współpraca z rodzicami. Polega ona głównie na wspieraniu rodziców w działaniach doradczych poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie informacji i materiałów do pracy z uczniami[19]. Odbywają się zajęcia psychoedukacyjne (np. prelekcje, warsztaty, mediacje i inne formy pracy prowadzone przez doradcę zawodowego, psychologa, pedagoga szkolnego). Rodzice jako przedstawiciele różnych zawodów włączani są do działań informacyjnych szkoły. Poznają aktualną i pełną ofertę edukacyjną szkolnictwa ponadgimnazjalnego (szkoły branżowe, technika, licea ogólnokształcące). Nauczyciele i doradcy zawodowi prowadzą indywidualną pracę
z rodzicami uczniów, którzy mają problemy zdrowotne, emocjonalne, intelektualne,
rodzinne, itp.[20].

     Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego zakłada zatem, że indywidualna
i grupowa praca z uczniami, nauczycielami, rodzicami oraz współpraca ze środowiskiem lokalnym powinna mieć charakter długofalowych, planowanych działań. Głównymi celami wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego są: aktywizowanie i podnoszenie kwalifikacji nauczycieli do prowadzenie poradnictwa zawodowego w szkole podstawowej, rozwijanie aktywności poznawczej uczniów w kierunku właściwej samooceny możliwości psychofizycznych, przygotowanie uczniów do planowania kariery edukacyjno-zawodowej oraz indywidualnego planu działania, aktywizowanie uczniów do poznawania różnych grup zawodowych. Jej celem jest również inspirowanie młodzieży do poznawania kierunków kształcenia i wymagań edukacyjnych w szkołach ponadpodstaowych, rozwijanie umiejętności pracy zespołowej, przełamywanie barier środowiskowych (miasto – wieś) oraz kształtowanie właściwych relacji społecznych. Ważne jest włączanie placówek, instytucji
i zakładów pracy w proces orientacji i poradnictwa zawodowego w szkole, prowadzenie indywidualnego i grupowego poradnictwa zawodowego na terenie szkoły podstawowej, prowadzenie diagnozy środowiska szkół ponadpodstawowych (ranking) i dostosowanie ofert edukacyjnych do potrzeb uczniów oraz zmian na rynku pracy[21].

 

Rysunek 3.1. Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego – podział obowiązków

 

Źródło: opracowanie własne. Opracowano na podstawie. Źródło: M. Markiewicz, Potrzeby i możliwości doradztwa zawodowego w szkole wiejskiej, „Pedagogika Pracy” 2005, nr 47, s. 66-67.

 

     Tak realizowane poradnictwo zawodowe na terenie szkoły podstawowej przynosi korzyści polegające na racjonalnym zaplanowaniu przez uczniów indywidualnej ścieżki kariery, uświadomieniu uczniom możliwości wprowadzenia zmian w zaplanowanej ścieżce zawodowej, zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym, zniechęceniu, porzuceniu szkoły, pomocy we wkraczaniu i poruszaniu się po rynku pracy[22]. Należą do nich również korzyści dotyczące kształtowania postaw i zachowań uczniów, przygotowanie uczniów do aktywnego poszukiwania drogi edukacyjnej i zawodowej, rozwijanie umiejętności planowania przyszłości zawodowej, sztuki komunikowania się oraz zdobywania wiedzy z obszaru znajomości zawodów[23].

     Stwarza to podstawę do dobrze zorganizowanego systemu edukacji szkolnej, który polega m.in. na dostępności ścieżek edukacji ogólnej i zawodowej po ukończeniu edukacji obowiązkowej, umożliwieniu łączenia kursów i jednostek szkoleniowych z różnymi ścieżkami edukacji, dostępności dla wszystkich młodocianych i dorosłych ścieżek edukacyjnych, obejmujących nauczanie z zakresu wiedzy stosowanej i technicznej, doświadczeniem zawodowym[24].

    Wymienione wyżej korzyści płynące z pełnego wdrożenia Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego w szkole tworzą jeszcze jeden ważny element. Następuje wzrost
i prestiż szkoły na rynku edukacyjnym jako instytucji dbającej o zwiększenie możliwości znalezienia stałego zatrudnienia przez jej absolwentów, szkoły, która troszczy się o trafność wyborów edukacyjnych i zawodowych swoich uczniów[25].

     Jak widać, główna rola przygotowania młodzieży do wyboru zawodu oraz kierunku kształcenia przypada szkole. Im wcześniej zostaną podjęte odpowiednie działania,
tym większe szanse trafnego wyboru zawodu i mniejsze prawdopodobieństwa kosztów ponoszonych przez młodych ludzi, ich bliskich, a także przez całe społeczeństwo w związku
z nietrafną i przypadkową decyzją, czy też nieumiejętnością poruszania się na rynku pracy.