Propozycje scenariuszy zajęć integracyjnych

Scenariusz warsztatów umiejętności społecznych

dla uczniów klas VII -VIII szkoły podstawowej

 

Cel zajęć:

  • Integracja grupy
  • Analiza aktualnego funkcjonowania klasy
  • Budowanie poczucia wspólnoty grupowej
  • Udoskonalenie umiejętności współdziałania podczas realizacji zadań grupowych

Adresaci: uczniowie klas VII – VIII szkoły podstawowej

Prowadzący:

Czas trwania: 45 min

Metody: aktywne

Materiały: kartki, długopis

 

Ćwiczenie I „Zawarcie kontraktu”

Jedna osoba z klasy wypisuje na tablicy przygotowane wcześniej zasady pracy w grupie, pozostałe osoby siedzą w kręgu.

  1. Będę zwracać się do pozostałych po imieniu.
  2. Będę otwarty (-a) i szczery (-a) na tyle na ile sobie pozwolę.
  3. Będę aktywnie uczestniczyć zajęciach.
  4. Mam prawo do chwili słabości.
  5. Szanuję zdanie innych.
  6. Uważnie słucham wypowiedzi pozostałych uczestników.
  7. Mówię w swoim imieniu.
  8. Ode mnie zależy jakość tych zajęć.

 

Osoba prowadząca proponuje dopisanie innych propozycji przez grupę. Następnie wszyscy uczestnicy podpisują swoim imieniem kontrakt na tablicy.

Czas: 5 min

Cel: poznanie przejrzystych zasad współpracy

Pomoce: tablica lub duży arkusz papieru, flamastry

 

Ćwiczenie II „Wzajemne poznanie”

Przebieg: Osoba prowadząca kładzie na ławce kolorowe kartki, zadaniem uczestników jest wybranie swojego koloru i wycięcie kształtów, które lubią, które ich najbardziej opisują. Następnie każdy łącznie z prowadzącym na wyciętym kształcie wpisuje swoje imię i przypina sobie do ubrania.

Czas: 10 min

Cel: przedstawienie się i poznanie uczestników warsztatów

Pomoce: kolorowe kartki, nożyczki, szpilki

 

Ćwiczenie III „ Pajęczyna przyjaźni”

Przebieg: Uczestnicy zabawy siedząc w kręgu na krzesłach podają (rzucają) sobie wzajemnie kłębek wełny, rozwijając go, jednocześnie trzymają za jego fragment. Osoba, która ma w rękach kłębek mówi coś o sobie np. skąd jest, czym się interesuje, jak się tu czuje itp. Rzucają do następnej osoby ma prawo zapytać o coś np. o ulubioną książkę, film

Czas: do 10 min w zależności od wielkości grupy.

Pomoce: kłębek wełny

 

Ćwiczenie IV „Ogłoszenia”

Przebieg: Osoba prowadząca proponuje, by każdy uczestnik napisał ogłoszenie, w którym zareklamuje się jako przyjaciel (maksimum do 25 słów). Ogłoszenie winno być napisane w taki sposób, by było jasne, dlaczego właśnie tę a nie inną osobę ktoś chciałby mieć za przyjaciela. Po włożeniu ogłoszeń do torby każdy po kolei wyciąga jedno, czyta je głośno i stara się zgadnąć, kto je napisał. Potem objaśnia, co mu pomogło odgadnąć autora.

Warianty:

  • można zareklamować siebie jako rodzica, nauczyciela, ucznia, brata czy siostrę, ukochanego itp.
  • można napisać duże ogłoszenie w formie plakatu, a także ogłoszenia dla innych osób,
  • można narysować ilustrację albo komiks do swojego ogłoszenia

Czas: 15 min

Cel: pozytywne informacje zwrotne, budowanie zaufania w grupie (uczestnicy powinni poznać się trochę zanim podejmą to ćwiczenie).

Pomoce: ołówek i kartka papieru dla każdego

 

Ćwiczenie V „Karteczki”

Przebieg: uczestnicy otrzymują po 1 karteczce samoprzylepnej. Zadaniem uczniów jest przylepienie jej na plecach jednego z kolegów. Wszyscy chodzą po klasie i wpisują innym coś miłego

Czas: 5 min

Cel: podniesienie nastroju

Pomoce: karteczki samoprzylepne, długopisy

 

Ćwiczenie alternatywne „Kto tak jak ja”

Przebieg: Prowadzący wychodzi na środek i mówi np. „Kto tak jak ja ma brązowe oczy?”, pozostali uczestnicy siedzą w kole na krzesłach. Zadanie polega na tym, że wszyscy uczestnicy którzy maj brązowe oczy zamieniają się miejscami. Ta osoba, której zabraknie miejsca pozostaje na środku i kontynuuje: „Kto tak jak ja….”

 

Czas: w zależności od pozostałego czasu ok. 5 min

Cel: zwiększenie poczucia tożsamości grupowej.

 

 

Bibliografia:

  1. Klaus W. Vopel – „Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży”

 

 

Propozycja scenariusza lekcji wychowawczej przeprowadzanej w pierwszym dniu po powrocie uczniów do nauki stacjonarnej i na dalsze dni

 

 

Adresat: wychowawcy klas IV-VIII i szkół ponadpodstawowych
Czas trwania: 45-90 minut
Metody pracy: wypowiedzi na forum, ćwiczenia, burza mózgów, praca w grupach

Materiały: karty metaforyczne (piękne talie kart stymulują kreatywność i komunikację! Będąc kolorową trampoliną dającą skrzydła wyobraźni, karty te stanowią połączenie gry i książki),

 

kilka dużych arkuszy papieru, bloczek małe karteczki, klej, taśma klejąca, flamastry, ołówki długopisy, karty metaforyczne np. Dixit albo przygotowane przez siebie karty ze zwierzętami, roślinami, zdjęcia lub obrazki ilustrujące zjawiska atmosferyczne.

Cele lekcji wychowawczej:

  1. Budowanie na nowo zespołu klasowego
  2. Zadbanie o relacje w klasie
  3. Budowanie poczucia bezpieczeństwa uczniów i uczennic
  4. Zaaranżowanie wspólnych działań klasowych
  5. Przekazanie informacji o możliwościach uzyskania wsparcia

Proponujemy podzielenie lekcji na 4 części:

  1. Powitanie
  2. Wyrażenie emocji towarzyszących powrotowi do nauki stacjonarnej
  3. Wspólne wykonanie zadania/zadań jako okazja do swobodnych kontaktów między uczniami i budowania poczucia wspólnoty
  4. Podsumowanie wraz z przekazaniem informacji o źródłach pomocy

Uwaga!

Podczas pierwszego spotkania uczniów z Tobą powinny się znaleźć wszystkie te trzy elementy, ale z proponowanych działań możesz wybrać te, które najlepiej pasują Tobie i Twoim uczniom. Możesz je też zastąpić innymi ćwiczeniami czy zadaniami, które spełnią podobna role, a są opisane w materiałach, które polecamy na końcu tego tekstu.

Planowanie działań, które chcemy zrealizować na pierwszej lekcji wychowawczej po powrocie do szkoły, będzie zależało od wielu czynników, w tym między innymi od: wieku uczniów, Twoich relacji z klasą przed pandemią i w trakcie nauki zdalnej, sytuacji poszczególnych uczniów w czasie pandemii.

Inaczej rozpocznie się takie spotkanie w sytuacji, kiedy miałaś/miałeś kontakt online zarówno w trybie audio jak i video ze wszystkimi uczniami, na bieżąco znałeś problemy uczniów i ich rodzin, a inaczej w sytuacji braku lub ograniczonego kontaktu z częścią uczniów i ich rodzicami/opiekunami prawnymi, bez widzenia się w kamerkach.

Dlatego proponowane rodzaje działań w ramach pierwszej lekcji wychowawczej po powrocie z lockdownu należy traktować jako inspiracje do zaaranżowania tego spotkania. Ważne, aby działania były adekwatne do sytuacji w Twoim zespole klasowym, do nastroju uczniów, ich gotowości do wspólnego działania.

Ważne!

Niezależnie od zaproponowanych metod pracy na lekcji wychowawczej najważniejsze w obecnej sytuacji jest poświęcenie uwagi uczniom, uważne ich słuchanie, danie przestrzeni na wyrażenie emocji, reagowanie na niepokojące zachowania, być może symptomy kryzysów, depresji, informowanie o gotowości do wspierania uczennic i uczniów w tym niełatwym czasie.

Aranżacja sali - ustawienie krzeseł - najlepiej w kręgu, tak aby wszyscy widzieli się         (z zachowaniem zalecanego dystansu) – to bardzo ważne po długim czasie niewidzenia się
 w realnej rzeczywistości. Możecie też usiąść na podłodze, jeśli praktykowaliście wcześniej taką luźną formę bycia razem.

Jeżeli z braku miejsca niemożliwe jest ustawienie wszystkich krzeseł w kręgu, można ustawić stoły w podkowę.

Część I.  POWITANIE

Początek spotkania z uczniami można zaaranżować w różny sposób, dostosowując go do wieku uczniów, ich możliwości oraz aktualnego nastawienia do bycia w klasie i szkole.

Warto modelować pozytywne nastawienie do różnych aspektów rzeczywistości szkolnej.

Droga Wychowawczyni/Drogi Wychowawco, zadbaj o stworzenie atmosfery już od progu klasy. Drzwi wejściowe do klasy mogą posłużyć za miejsce pierwszego sygnału powitalnego.

Może to być np.:

Napisanie na arkuszu papieru przyklejonym do drzwi powitania „Witam Was serdecznie moja klaso VIa, ...”, można obok położyć flamastry i zachęcić uczniów, aby dopisywali swoje słowa lub symbole powitania:

  1. zwrócenie się za pomocą imion po kolei do wszystkich uczniów: „Aniu, Maćku .... serdecznie Was witam/ zapraszam na spotkanie po długiej przerwie, cieszę się, że jesteście ...” – dodając jakiś spersonalizowany tekst dotyczący zalet czy roli w klasie tego ucznia/uczennicy;
  2. zawieszenie na drzwiach wejściowych wydruku zabawnego związanego
    z sytuacją nauczania zdalnego i powrotu do stacjonarnej nauki

Odniesienie do aktualnej sytuacji

Na początek, kiedy już wszyscy siedzą w kręgu, po powitaniu, odnieś się do sytuacji, w której jesteśmy. Zwróć uwagę na to, że wszyscy przeżywamy trudny czas. Życie we wszystkich krajach zmieniło się we wszystkich sferach, zostały ograniczone kontakty bezpośrednie, komunikowaliśmy się przede wszystkim za pomocą elektronicznych komunikatorów. Trzeba było zmienić tryb życia, rozkłady dnia, styl życia, ograniczyć swoje potrzeby. Po długiej przerwie wróciliśmy do szkół. Wiele rzeczy się zmieni, bo zmieniła je pandemia. Powiedz uczniom, że odnalezienie się w tej rzeczywistości może nie będzie takie proste, ale jeżeli każdy z nas będzie w tym brał udział, stanie się to łatwiejsze. Będziemy wspólnie budować nową „normalność’.

Ważne jest przekazanie komunikatu do uczniów, że będziesz się starała/starał pomóc im w tym powrocie do „normalności”.

Część II. WYRAŻENIE EMOCJI TOWARZYSZĄCYCH POWROTOWI DO NAUKI STACJONARNEJ

W kolejnej części lekcji możesz wykorzystać poniższe zadania w dowolnej konfiguracji – wybrać jedno lub kilka, w zależności od wieku uczniów, ich nastroju, gotowości do działania, czasu trwania spotkania (jedna godzina lekcyjna lub dłużej). Możesz też korzystać
z materiałów, które polecamy. Pamiętaj jednak, że celem tej części zajęć jest bezpieczne wyrażenie przez uczniów emocji związanych z powrotem do szkoły.

• Sentencja - ułożenie z rozsypanki sentencji/przekazu niosących pozytywne przesłanie
Pomoce: sentencja, wiersz, myśl z pozytywnym przesłaniem, duży arkusz papieru, klej lub taśma klejąca.

Wyszukaj sentencję, fragment wiersza, która będzie pozytywnym przesłaniem albo ułóż sama/sam jakieś zdanie. Podziel cały tekst na taką liczbę części, jaka jest liczba uczniów
w klasie dodając jedną dla siebie. Wydrukuj je w dużym formacie i potnij na te części. Na każdej wydrukowanej części tekstu napisz na odwrocie numer zgodny z jej kolejnością
w zdaniu. Kartki wrzuć do koperty/pudełka.

Uczniowie po kolei losują słowo, a następnie ustawiają się w kręgu wg kolejnych numerów. Odczytują po kolei słowa, a wybrany uczeń, który miał pierwsze słowo, zapisuje całą sentencję na tablicy, flipcharcie, czy też nakleja kartki na arkuszu papieru przyklejonym do ściany.

Zaproponuj, że będzie to motto klasy na najbliższy czas. Jeśli jest ich wiele, spytaj, które podoba im się najbardziej i dlaczego.

Następnie zapytaj uczniów, jak mogą odnieść to motto do klasy.

Przykłady sentencji (te sentencje są krótkie, więc można użyć ich kilka i oznaczyć ich fragmenty, itp.:

A. Wszystko się udaje, gdy działamy razem, a nic się nie udaje, gdy jesteśmy podzieleni. Winston Churchill

B. Połączenie sił to początek, pozostanie razem to postęp, wspólna praca to sukces.  
 Henry Ford

C. Rób to, co możesz, tym, co posiadasz i tam, gdzie jesteś. Theodore Roosevelt


D. Jeśli nie potrafisz latać, biegnij. Jeśli nie potrafisz biegać, chodź. Jeśli nie potrafisz chodzić, czołgaj się. Cokolwiek jednak robisz, poruszaj się do przodu. Martin Luther King


E. Pamiętaj, że wszystko można zacząć od nowa. Jutro jest zawsze świeże i wolne od błędów. L. M. Montgomery

F. Największym powodem do chwały nie jest nigdy nie upaść, ale umieć podnieść się za każdym razem, kiedy upadniemy. Konfucjusz

Możesz też puścić uczniom na koniec zajęć teledysk z piosenką:

https://www.youtube.com/watch?v=QOSoCmcR0Ms

 

Część III. BUDOWANIE POCZUCIA WSPÓLNOTY

W kolejnej części lekcji warto zainicjować działania uruchamiające pozytywną energię, dodające siły, wydobywające zasoby, jakimi Twoi uczniowie dysponują. Możesz je wybrać z poniższych lub z materiałów polecanych na końcu tego materiału źródeł. Pamiętaj, że w tej części zajęć potrzebne jest generowanie optymizmu i dobrej energii oraz danie uczniom możliwości kontaktowania się i rozmawiania ze sobą.

  1. Drzewo mocy

Pomoce: drzewo narysowane na dużym arkuszu papieru z gałęziami i korzeniami, kolorowe małe karteczki (post-it), kolorowe gazety, flamastry Na gałęziach drzewa wpisane imiona uczniów.

Wstęp: aby drzewa mogły kwitnąć i owocować, potrzebny jest system korzeniowy będący kotwicą i pień, który przewodzi ważne dla życia drzewa wodę i składniki odżywcze.

Zadaniem uczniów będzie w małych grupach napisanie/narysowanie na kolorowych kartkach lub wycięcie z gazet słów, obrazków odzwierciedlających to, co będzie dawało im siłę i moc na najbliższy czas.

Mogą to być: osoby, miejsca, zdarzenia. Następnie kartki, słowa, obrazki będą naklejane tam, gdzie korzenie i pień drzewa. Powstanie w ten sposób „Drzewo mocy”, które uczniowie zawieszą w klasie.

Można zakończyć to zadanie podsumowaniem dotyczącym drzew: Wiosną drzewa emitują najlepszą energię i najsilniej działają na człowieka:

Klasowe drzewo mocy będzie na wiosnę symbolizowało siłę klasy.

  1. Słońce zasobów

Pomoce: duży arkusz papieru z narysowanym/naklejonym słońcem. Ma tyle promieni, ilu jest uczniów w klasie. W każdym promieniu wpisane jest imię uczennicy, ucznia.

W grupach uczniowie rozmawiają o tym, co im się udawało w czasie lockdownu, jakie cechy, umiejętności pozwoliły im funkcjonować w czasie zdalnej nauki. Wypisują je na kartkach, które potem przyklejają w środku słońca.

Omówienie; jakie cechy, umiejętności tworzą zasób naszej klasy. Czy są jakieś wspólne? Jakie odczucia towarzyszą, gdy czytają napisy w środku słońca?

Wieszacie słońce w klasie.

o relaksują i regenerują.
o dodają sił i chęci do życia
o zwiększają produkcję komórek odpornościowych

 

ZAKOŃCZENIE LEKCJI

Na koniec pierwszego spotkania z Tobą Droga Wychowawczyni/Drogi Wychowawco przypomnij to, o czym mówiłeś na początku lekcji. Przede wszystkim deklarację, że ty jako wychowawczyni/wychowawca jesteś osobą, do której można w pierwszej kolejności zwracać się ze wszystkimi problemami.

  1. 1.      Jeżeli będziesz znał/a ich problemy, to łatwiej będzie można znaleźć jakieś rozwiązania. Jeżeli jest coś, o czym chcieliby z Tobą porozmawiać, to zakomunikuj im, w jaki sposób mogą to zrobić (mailowo, napisać na kartce
    i dać Ci tę kartkę, czy też może masz jakiś inny sposób ustalony z klasą na zgłaszanie problemów).
  2. 2.      Przypomnij uczniom, jakie osoby mogą ich wspierać na terenie szkoły
    w trudnościach i problemach, przekaż informacje o tym, kiedy i gdzie są dostępne.
  3. 3.      Zaufani dorośli: Ty jako wychowawca, specjaliści szkolni (pedagog, psycholog).
  4. 4.      Specjaliści pełniący dyżury w telefonach zaufania.
  5. 5.      Psychologowie, pedagodzy w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
  6. 6.      Możesz przekazać uczniom wydrukowaną ulotkę autorstwa T. Bilickiego
    i B. Jachimczak (link w Polecanych materiałach), możesz też opracować własną ulotkę do uczniów Twojej klasy na podstawie jego materiału (z podaniem autora), w której zawrzesz ważne, wspierające informacje i wręczysz im na koniec lekcji.
  7. 7.      Przykładowy skrót z ulotki T.Bilickiego i B. Jachimczak.
    1. a.      Nie obwiniaj się, że możesz mieć trudności w powrocie do szkoły
    2. b.      Jeżeli czujesz złość, smutek, rozczarowanie, pamiętaj, że to są emocje, które towarzyszą każdemu – masz do nich prawo
    3. c.       Mów zaufanym dorosłym o swoich wątpliwościach, niepokojach. Oni są po to, by Cię wspierać, rozumieć
    4. d.       Staraj się zrozumieć i tolerować innych. Każdy ma prawo być sobą i być pozytywnie przyjęty w grupie.

Działania w dalszych tygodniach pobytu uczniów w szkole

Budowanie wspólnoty uczniów, poczucia bezpieczeństwa, ale i sprawczości, których może im brakować po długim czasie izolacji nie powinno zachodzić tylko podczas zajęć wychowawczych.

Cele te mogą iść w parze z zadaniami edukacyjnymi, które stoją przed uczniami. Poniżej proponujemy kilka pomysłów na działania wychowawcze i edukacyjne, które pomogą jednocześnie realizować cele obu tych zadań szkoły.

  1. 1.      Poznajemy się lepiej

Są szkoły, w których realizowany jest pomysł częstego zmieniania ławek i osób,
z którymi uczniowie siedzą – np. codziennie jest inny układ. Takie zmiany mają służyć lepszemu poznaniu się wszystkich uczniów, zintegrowaniu klasy, nieutrwalaniu w szkole związków towarzyskich.

  1. Ważne jest, aby powstał plan zmian, dzięki któremu mamy gwarancję, że każdy uczeń i uczennica będą mieli okazję siedzieć po kolei z wszystkimi innymi uczniami i uczennicami z klasy. Ta metoda doskonale może się przydać w okresie po powrocie z okresu izolacji. A może spodoba się klasie na tyle, że zostanie na kolejny rok szkolny? Oczywiście o takim planie musza być poinformowani wszyscy nauczyciele uczący daną klasę.

 

  1. 2.      Wspieramy się

Z całą pewnością są w klasie uczniowie, którzy mają opanowane mniej materiału
z czasów pracy zdalnej. Do nadrobienia tej luki warto wykorzystać pomoc koleżeńską.

  1. Rolą wychowawcy jest zmotywowanie uczniów do przedstawienia swoich mocnych stron (przedmiotów, partii materiału) oraz słabszych (luki lub trudności
    w samodzielnym opanowaniu jakichś partii materiału). Następnie mogą powstać pary takich uczniów, którzy mogą pomoc i zgłoszenia tych, którzy pomocy potrzebują. Ważne, aby zaplanować gdzie i kiedy uczniowie będą pracować.
  2.  

Polecane materiały

Powrót do szkoły po okresie pandemii i nauczania zdalnego, Bilicki T., Jachimczak B., Fundacja Innopolis.

Trzy ulotki z prostymi, ale ważnymi poradami dla: uczniów, nauczycieli, rodziców, związanymi z sytuacją powrotu do szkoły.

http://innopolis.pl/repozytorium/wpisy/plik_371.pdf

Budowanie relacji. Materiały do pracy zdalnej z uczennicami i uczniami, red. Podsiadło- Dacewicz I., WCIES i Urząd m. st. Warszawy Biuro Edukacji, 2020.

Materiał jest przeznaczony do pracy zdalnej z uczniami, ale wiele materiałów i ćwiczeń można też wykorzystać w klasie po powrocie uczniów do szkoły.

https://www.wcies.edu.pl/media/system/pdf/prawa/Antydyskryminacja_z-zdalny_online.pdf

Ćwiczenia na pogmatwane czasy, Ambroziak K., Dominiak M., Jach F., Maciejak M., Michalska B., Szymczyk M.

Publikacja zawierająca różne ćwiczenia, które pomogą młodym osobom lepiej sobie poradzić sobie z wyzwaniami i trudami lockdownu, ale i czasem powrotu do szkoły. Ćwiczenia przeznaczone SĄ do pracy indywidualnej, ale niektóre z nich można też zastosować w klasie. Zawiera też miejsca do spisywania pomysłów, refleksji, śledzenia zmian zachodzących pod wpływem wykonywania zadań. Publikacja ma bardzo ciekawą szatę graficzną.

http://julianczurko.pl/wp-content/uploads/2021/03/toolbook_cwiczenia_na_pogmatwane_chwile.pdf

• MOJE S@MOPOCZUCIE W E-SZKOLE Raport z badań. Bieganowska-Skóra A., Pankowska D., Lublin 2020

Raport dotyczący samopoczucia uczniów po pandemii. Zawiera wiele informacji o tym, jakie było samopoczucie uczniów po zamknięciu w domach, co może być wskazówką, o co zadbać w klasie.

https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2020/1126/112228-moje-samopoczucie-w-e-szkole-raport-z- badan.pdf

• Tydzień ulgi, akcja Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Akcja adresowana do szkół z całej Polski, które zaplanują pierwszy tydzień po powrocie uczniów do szkoły jako czas bez odpytywania, klasówek, ocen.

https://psychologia.uj.edu.pl/tydzien-ulgi

Opracował: Witold Pietruk.

Źródło: Elżbieta Tołwińska - Królikowska, Beata Walkiewicz
Pracownia Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej i Kształcenia Specjalnego, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń www.wcies.edu.pl